بازی ها
سفر خیالی
بازی خیا لی
حیوانات کوچک
رنگ کردن و کلاژ
عروسک های خیمه شب بازی/بازی های نرم
سینی شن
نماد ها/ اشکال
صفحات کار
(13)جدول 3-3 تناسب وسایل و سرگرمی ها ، با اهداف مختلف
اهداف
وسایل تسلط یا فتن به مسائل و جوادث بیان فیزیکی جسمی قوی یافتن تشویق ابراز احساسات گسترش مهارت های حل مشکل و تصمیم گیری گسترش و پیشبرد مهارت های اجتماعی سا ختن مفهوم خود و عزت نفس پیشبرد مهارت های ارتبا طی پیشبرد بصیرت
کتاب ها/قصه ها
گل
ساختمان سازی
نقاشی کشیدن
نقاشی با انگشت
بازی ها
سفر خیالی
بازی خیا لی
حیوانات کوچک
رنگ کردن و کلاژ
عروسک های خیمه شب بازی/بازی های نرم
سینی شن
نماد ها/ اشکال
صفحات کار
*کتاب ها و قصه ها:
-کمک به کودک در شناسایی اضطراب و نگرانی هایش از طریق احساس نزدیکی کردن به شخصیت ها و موقعیت ها
-کمک به کودک در اندیشیدن و یافتن راه حل های مختلف برای مشکلات . ( این هدف با تغییر دادن قصه ها آن طور که نتایج مختلفی پیدا کند به دست می آید. )
- کمک به کودک در طبیعی جلوه دادن وقایع زندگی اش از طریق آشنا کزدن او با این واقعیت که دیگران هم چنین تجاربی در زندگی دارند.
- کمک به کودک در کشف موضوعات و احساسات مربوط که مرتب در زندگی اش اتفاق می افتد . مثلاً: ترس از تنهایی- ترس از خیانت - ترس از مسئولیت بیش از حد در قبال دیگران
با آگاه شدن نسبت به چنین احساساتی ،او می تواند به آن ها بپردازد و سعی کند راه حلی بر آن مسائل پیدا کند.
-کمک به کا هش بدنامی ، کودکی که مورد تجاوز جنسی یا خشونت خا نگی قرار گرفته اند .
با آگاهی از وضعیت تجربه ها و احساسات مشابه بقیه کودکان ، احساس بهتری پیدا می کند .
-کمک به کودک در بیان آرزوها ، امیدها و تخیلاتش ، برای کودکانی که موقعیت های درد ناکی را تجربه کرده اند.
( آموزش مهارت های زندگی،فرافکنی)
*اهداف کار با گل:
قادر ساختن کودک در برون فکنی احسا ساتش روی گل ( احساس ما لکیت به آن)
کمک به کودک در شناسایی موضوعات درونی اش
کمک به کودک در شناسایی روابطش و بصیرتش نسبت به آن روابط
قادر ساختن کودک در تجربه موقعیت و رضایت از کامل کردن یک وظیفه خلاقانه
کمک به کودک در بدست آوردن بصیرت و فهم از دیگران
(14)افزایش حس ما لکیت کودک به گروه
کمک به کودکان در کشف نتایج رفتارشان در گروه
*ساختمان سازی: پاسخ های کودک به شکست ، پیروزی، تصمیم گیری، حل مشکلات و انجام وظیفه اش تحت مشاهده قرار می گیرد.
*نقاشی،رنگ کردن،کلاژ و ساختمان سازی :کمک به کودک در تعریف قصه اش ،خوابش و... چون( از طریق کلامی مشکل دارد.)
کمک به کودک در بیان احساسات شدید و یا سرکوب شده
کمک به کودک در بدست آوردن حس تسلط نسبت به وقایعی که تجربه کرده است یا می کند
نقاشی با انگشت می تواند آرامش دهنده باشد. و....
کلاژها : ارتباط با اشیاء ( نخ ، پشم،خاک اره،پر و.......)
وسیله خوبی است برای این که کودک تصویری از خودش بدست بیاورد، خود آگانه تر خودش را درک کند. رفتارهای آزادانه ، گرم و دوستانه و گویا را در کودک برمی انگیزد.
*اهداف بازی ها
- ایجاد ارتباط مشاوره ای با کودک مقاوم و نا راضی
- کمک به کودک در بررسی پاسخ هایش به محدودیت ها ، مرزها و انتظارات دیگران
- دادن فرصتی برای کشف نقاط قوت و ضعف خودش با توجه به مهارت های پسندیده یا ناپسند و مهارت های درک تصویری.
- تولید فرصتی برای کودکان در بررسی توانایی اشان برای آمادگی ، تمرکز حواس و استقامت نشان دادن در رابطه با وظایفش
- کمک به کودک در تمرین حل مسائل و تصمیم گیری
- فراهم آوردن فرصتی برای کودک در یادگیری مسائل یا وقایع زندگی . مثلاً خشونت خانگی و جنسی و خطر بیگانه .
*سفر خیالی: به کودک اجازه می دهد یک سفر خیالی بطور آزادانه تخیلاتش ، سناریو های خیالی و واقعی از گذشته و حال را کشف نماید. و سناریو های ممکن را برای آینده تصور نماید.
*اهداف:
فرصت هایی را ارائه می دهد تا تسلط بیشتری را بر رویدادها و موضوعات گذشته بدست آورد .
-توانمند کردن کودک برای بیان داستان خود
-کمک به کودک به منظور لمس کردن و کارکردن در خلال تجربیات دردناکی که واپس زده شده اند.
-کمک به کودک تا مجدداً رویدادهای موفقیت آمیز و مطلوب را تجربه کند.
-کمک به کودک جهت تجربه نمودن خیالات، رویدادها یا سناریو های نا تمام همراه با ارائه راه حل دررابطه با موضوعات مربوطه
-کمک به کودک به منظور تسلط بیشتر بر رویدادها یا موضوعات گذشته
-کمک به کودک به منظور کشف راه ها یا رفتارهای متفاوت که ممکن است پیامد های رضایت مندی را برای او بوجود بیاورد.
-کمک به کودک جهت کسب بینش نسبت به رفتارخودش و رفتار دیگران
-کمک به کودک جهت درک دلایل رویدادهایی که در گذشته اتفاق افتاده ( نحوه سفر خیالی مرور شود )
* اهداف بازی های خیالی :
- کودک بتواند ایده ها ، آرزوها ، ترس ها و خیا لاتش را به طریق کلامی و غیر کلامی بیرون بریزد.
- کودک بتواند اندیشه ها ی پنهان یا مراحل اندیشناکی اش را بیان کند.
-کودک بتواند قوی بودن را از طریق بیان فیزیکی هیجانات تجربه کند.
- کودک بتواند از درد های ناشی از احساسات نا خوشایند رها شود.
- به کودک اجازه می دهد تا نسبت به مسائل و حوادث گذشته مسلط شود.
(15)- به کودک کمک می کند که برای پیشبرد رفتار های جدید ریسک کند.
- به کودک فرصت می دهد تا مفهوم خود و عزت نفس لازم را کسب کند.
- به کودک کمک می کن که مهارت های ارتباطی اش را پیش یرد.
*اهداف کار با حیوانات کوچک:
هدف اصلی این است که بچه ها را قادر سازیم تا داستانی در باره درکش از ارتباطات شخصی اش و ارتباطات دیگران با خانواده اش برایمان بگوید. ( فرافکنی)
کودک را قادر میسازد تا
1-روابط گذشته، حال و آینده اش رابا دیگران جستجو و کشف کند .
2-روابط آینده ممکنش را خیالبافی کند.
3-فهم و درک بهتری از جایگاهش در خانواده بیابد.
4-به جستجوی راه حل های ممکن برای مشکلات ارتباطی بپردازد.
5- به جستجوی تر س هایش در ارتباط با روابط آینده اش بین دیگران بپردازد.
6- به جستجو و کشف ترسهای مربوط به روابط شخصی آینده اش بپردازد.
حیوانات کوچک:
-حیوانات اهلی، حیوانات باغ و وحش، دایناسورها، خزندگان، حشرات
*اهداف بازی با عروسک های خیمه شب بازی
- مسلط شدن بر مسائل و حوادث
- یافتن بیان قوی فیزیکی
- پیشرفت در حل مشکلات و مهارت های تصمیم گیری
- پیشبرد مهارت های اجتماعی
- پیشبرد مهارت های ارتباطی
- پیشبرد بصیرت
*کار باسینی شن :
این فرصت را برای کودک فراهم میکند تا در یک فضای تعریف شدهسمبل ها را بکار گیرد. حوادث و وقایعی را در گذشته و حال باز آفرینی کند.
-تجربه حس قدرت از طریق بیان فیزیکی
-اندیشیدن در باره وقایع آینده
-چاره یابی جریان ها از طریق پیشبرد بصیرت
-جست و جوی موضوع ها ، دلایل مربوط به چنین وقایعی
-تصویری از چیزهایی که می ترسی بکش ...خاکش کن
(16)جدول 4-3 ویژگی وسایل و سرگرمی ها
ویژگی ها
رسانه ها نا محدود و بسیط عملی و کنترل شده آشنا و استوار آموزشی
کتاب ها/قصه ها
گل
ساختمان سازی
نقاشی کشیدن
نقاشی با انگشت
بازی ها
سفر خیالی
بازی خیا لی
حیوانات کوچک
رنگ کردن و کلاژ
عروسک های خیمه شب بازی/بازی های نرم
سینی شن
نماد ها/ اشکال
صفحات کار
جد ول 5-3 رفتار هایی که وسایل و سرگرمی ها تشویق می کنند.
رفتار
رسانه ها تعاملی و ما جرا جویانه درونگرانه و خصوصی ساده و قالبی شنا ختی
کتاب ها/قصه ها
گل
ساختمان سازی
نقاشی کشیدن
نقاشی با انگشت
بازی ها
سفر خیالی
بازی خیا لی
حیوانات کوچک
رنگ کردن و کلاژ
عروسک های خیمه شب بازی/بازی های نرم
سینی شن
نماد ها/ اشکال
صفحات کار
*کاربرد های مختلف بازی در درمان کودکان:
اساساً بازی فعالیتی است که کودک در طی آن درک می کند- در می یابدو در آن احساس راحتی می کند. و بخش تفکیک نا پذیر از دنیای کودکی است.
1- بازی عبارت است از یک وسیله طبیعی ارتباط، که از طریق آن مشکلات کودک می تواند براحتی بیان شده ودرمان به احتمال زیاد موفق گردد.بازی زمانی که برای اهداف تشخیصی ودرمانی به کار می رود یک تکنیک است.
همه کاربرد ها دارای هر دو ارزش تشخیصی و درمانی می باشند.
1- درک تشخیصی :
دربازی می توانیم به توانایی و درک کودک در زمینه های گوناگون مانند ارتباط گیری با دیگران - درک او از مردم- ادراک او از خودش داردپی ببریم.
بازی بهترین وسیله برای(( بیان خود و ابراز وجود است))و از مهمترین شیوه های درمانی روانکاوان بوده که در ابداع و کاربرد تکنیک های مختلف آن سهم بسزایی داشته اند.
رفتارها- احساسات و چگونگی ابراز وجوددر بازی به ما کمک می کند تا مشکلات اوو اینکه اودنیای پیرامون خود را چگونه می بیند پی ببریم.
برای مثال: کوذکی که دچار اضطراب از آلودگی است در اتاق بازی درمانی به هیچ وسیله ای دست نمی زند.
وقتی کودکان بازی می کنند درمانگر می تواند احساسات و نگرانی های آنها را درک کند . ص63
این بدان جهت است که کودکان احسات خود را در بازی بهتر می نمایانند. ص62
به نظر می رسد وقتی کودکان احساساتشان را درک کنند مشکلاتشان بهبود می یابد.
این بدان جهت است که بعضی اوقات بچه ها احساساتی دارند که از وجود آنها بی خبرند. ص65
بازی به عنوان وسیله ای جهت آشکار کردن فرآیند رشد شخصیت است که کودک یاد می گیرد و تغییرات گوناگون را از طریق کشف- دستکاری و استفاده از اشیاء –حیوانات –مردم و وقایع به عنوان فرصت هایی جهت خلق زندگی شخصی خود به طور مکرر تمرین می کند.
احساسات و بیان کودک به ما کمک می کند تا مشکلات اورا واینکه او چگونه آنها را می بیند بفهمیم.
2-رابطه کاری: بازی می تواند برای برقراری یک رابطه کاری به کار رود.
(9)یعنی کودک احساس می کند برای برقراری ارتباط با دیگران ، باید دست به کار های گونا گون بزند و این احساس نیاز سبب ایجاد ارتباط می شود .
-کودکانی که فاقد امکانات بزرگسالان جهت بیان کلامی می باشند.
- کودکان بزرگتری که از خود مقاومت نشان می دهند و در شمرده سخن گفتن نا توانند. مفید است
3- دفاع های کودکان : بازی می تواند نقطه عطفی باشد در نحوه فعالیت کودک در زندگی روزانه و دفاع های او بر علیه اضطراب – شیوه متمم درمان انحرافات در بازی
بازی در تشخیص واکنش های دفا عی کودکان در برابر اضطراب نقش دارد .
برای مثال : کودکانی که به علت ناتوانی در به کار گیری وسایل ، قوانین بازی را رعایت نمی کنند با ایجاد فرصت های مناسب و تشویق کودک به او کمک می کند تا بر اضطراب خود غلبه کند. و از طریق بازی شیوه های گوناگون با خود کنار آمدن را یاد بگیرد.
4- تسهیل بیان کلامی:بازی می تواند به کودک کمک کند تا برخی احساسات و افکار خود را به صورت کلامی بیان کند.
5- تخلیه هیجانی ( کاتارسیس) : بازی می تواند به کودک کمک کند تا آن چه را که در ناخود آگاهش نهفته است آشکار کند. و تنش خود را تسکین دهد.
6- اهمیت تکا ملی بازی:بازی می تواند موجب رشد و تکامل علائق و رغبت های بازی کردن در یک کودک گردد.و توانایی هایی را که کودک در آینده به آنها نیاز دارد در او ایجادکند.
میان بازی و توانایی های کودک رابطه ای وجود دارد که بسیار با اهمیت است
*نقش بازی در زندگی کودک :
در بازی کلیه قوای جسمانی، عقلانی و روانی(دقت، حافظه ،تصوّر، نظم وترتیب ، چا لاکی و مهارت و..... رشد می یابند. )
1-نقش بازی در رشد بدنی:
بازی فرصت ایجاد و گسترش مهارت های حرکتی درشت و ظریف و حفظ سلامت جسمانی را فراهم می کند . هنگا می که کودک به بازی می پردازد .حرکت و پویایی او منجر به فعال شدن اجزای مختلف بدن و ایجاد هما هنگی بین اعضای بدن و
رشد و پرورش مهارت های حرکتی او می شود . از آن جا که رشد عضلات در رشد بدنی اهمیت بسزایی دارد . در بازی عضلات فرصت می یابند تا سریع تررشد کرده و قوی تر شوند و مهارت های لازم جهت انجام کار های متفاوت را به دست آورند . در نتیجه تمام فعالیت ها منچر به قوی شدن کودک از نظر جسمی می شود .
- برقدرت بدنی و چا لاکی کودک می افزاید.
- او رااز حالت فعل پذیری و انزوا می رهاند.
-به کمک بازی عضلات قوی می شود.
-بسیاری از مهارت های حرکتی-روانی که می تواند مقبولیت های اجتماعی برای آن ها به ارمغان آورد یاد می گیرد.
2- نقش بازی در رشد عقلانی و اعتماد به نفس:
-در فعالیت های بازی ، کودک خود موفقیت های بازی را انتخاب می کند.
-وسایل بازی را می آزماید و درگیر می شود
-برای حل مسائلش با استفاده از تجارب خود از اندوخته های دیگران نیز استفاده نموده و به این ترتیب از لحاظ عقلانی متحول می شود.
-ضمن ظا هر کردن ابتکار و خلاقیت نسبت به ارضای تما یلات درونی و عواطف دست می یابد.
(10)3- نقش بازی در رشد عواطف: وقتی به تناسب ذوق و استعدادخود مسئولیت انجام اموری را به عهده می گیرد ، آمادگی برای پذیرش مسئولیت و نیز هما هنگی فعالیت های گروهی معطوف به هدف را تمرین می کند.
- حس اعتماد به نفس و خود اتکائی در انتخاب نوع بازی و اسباب بازی پرورش می یابد.
- کودک با استفاده از تجارب اندوخته و کاربرد مجدد آنها به تخلیه عواطف و گشودن عقده های خود اقدام می کند.
- در حین بازی کودک کیفیت بروز عواطف،کنترل و چگونگی ارضاء مناسب آن را یاد می گیرد.
-صداقت کودکانه را در بازی ظا هر می کند.
-احساس ها ، تشویش ها و اضطراب های کودک در ضمن بازی حقیقی هستند.
- به کمک بازی می توان حس احترام به پدر و مادر و مهربانی نسبت به کوچکتر ها را در کودک رشد داد.
- کودک در بازی با تقلید از بزرگترها نقش های مختلف را تمرین می کند.
4- تاثیر بازی در رشد اجتماعی کودک و ارتباط با همسالان : کودک رفته رفته با بزرگ شدن به سوی بازی های دسته جمعی گرایش پیدا می کند . در بازی های گروهی ، کودک شیوه همکاری و تبادل با دیگران و رعایت حقوق ذیگران را می آموزد .
او می آموزد که چگونه در برابر کمک دیگران پاسخگو باشد . و صحبت آنان را به هر وسیله ممکن قدر شناسد . و به هنگام مشکلات در بازی بردبار و به هنگام پیروزی در آن فروتن باشد.
5- تاثیر بازی در رشد و تکامل شنا ختی کودک : بیش از سایر جنبه ها مورد توجه همگان است . زیرا قسمت عمده رفتار انسان از یادگیری او نشات می گیرد و یادگیری خود یک فر آین شنا ختی است . کودک به هنگام بازی از راه دستکاری اشیاء و تماس با محسوسات ، حقایق را شخصاً کشف می کند و از این راه تجربه می آموزد . برخورد او با واقیعت او را به تفکر و تعمق وا می دارد. و وسعت فکر ، توانایی و دقت در او حاصل می شود .
6- بازی وسیله ای برای ابراز وجود کودک است .
7-نقش بازی در مناسبات با بزرگسالان : از رفتار کودک در ضمن بازی میتوان به مناسبات با بزرگسالان و رفتارشان نسبت به کودکان پی برد .
با کمک بازی می توان حس احترام به پدر و مادر و مهربانی نسبت به کوچکتر ها را در کودک رشد داد. کودکان با تقلید از برزگسالان نقش های مختلف را تمرین می کنند.
8- نقش بازی در خلاقیت آغاز رشد خلاقیت در کودکان پیش از دبستان شروع می شود و در آن بازی نقش عمده ای را در شکوفایی استعدادها ایفا می کند . نیروی خلاقه کودک ازپیروی و تقلید آغاز می گردد.
9- نقش بازی در رشد استقلال فردی: کودک در بازی بیش از هر فعالیت دیگری قادر است استقلال خود را ظا هر سازد . همان نیازی که به تدریج رشد می کند و بزرگسالان بندرت آن را در اختیار کودک قرار می دهند .
کودک در بازی خودش موضوع بازی را تعیین می کند و......
10- نقش بازی در تحول روانی کودک : مفاهیمی همچون احترام به بزرگسالان ، آموختن ئنظم وترتیب ، مناسبات دوستانه ما بین کودکان ، ادب و احترام متقابل به نظریات سایرین ، توجه به خردسالان ، دفاع از مظلومان وضعفا و....در صحنه سازی های بازی شکل می گیرد.
11- نقش بازی در فعال شدن کودکان :
(11)*اتاق بازی درمانی:
1-ایده آل است ، ضد صدا باشد : تا صداهای بیرون حواس بچه ها را پرت نکند ، هر چند بهتر است پنجره ای داشته باشد تا بچه ها تصوّر حبس نکنند. زیرا درب های بسته هراس دارند و می تواند آزار دهنده باشد.
2- حس گرم و راحتی را ایجاد کند . فضای مناسب و کافی برای بازی های پر جنب و جوش ، سازنده و مهیج داشته باشد .
3- سینکی در منطقه ای خیس و مرطوب برای بازی های ریخت و پاش کننده و کثیف داشته باشد. تا بعد ازاستفاده از گل و رنگ آز آب استفاده کنند.
4- آئینه یک طرفه و دوربین ویدئویی ( جهت مشا هدات غیر مستقیم درمانگر )
5- پنجره ها دارای پرده باشد.
6- اتاق بازی در مانی آشفته نباشد .
7- به شکلی آراسته شود که بچه ها در فعا لیت هایشان دچار محدو دیت نشوند.
البته همیشه چنین امکانی فراهم نیست .
کار درمانی مفید می تواند می تواند در مکان هایی که چنیین مناسب هم نیستند و تجهیزات کمتری دارند نیز انجام شود. با یک کیت ساده بازی درمانی
* انتخاب وسایل و سر گرمی های مناسب
عوامل مهم در انتخاب وسایل بازی و سرگرمی های مناسب
1-سن کودک و گروه های سنی
2- بازی و وسایل یاید متناسب با موقعیت های مختلف شکل انفرادی یا گروهی
3-بازی و وسایل یاید متناسب با اهداف باشد
جدول 1-3 تناسب وسایل و سرگرمی ها ، با گروه های سنی مختلف
جدول 2-3 تناسب وسایل و سرگرمی ها ، با موقعیت های مختلف
جدول 3-3 تناسب وسایل و سرگرمی ها ، با اهداف مختلف
جدول 4-3 ویژگی وسایل و سرگرمی ها
جد ول 5-3 رفتار هایی که وسایل و سرگرمی ها تشویق می کنند.
(12)جدول 1-3 تناسب وسایل و سرگرمی ها ، با گروه های سنی مختلف
سن
وسایل قبل از دبستان
5-2 سال دبستان
10-6سال اوان نوجوانی
13-11 سال اواخر نوچوانی
17-14 سال
کتاب ها/قصه ها مناسب ترین حداقل تناسب
گل مناسب
ساختمان سازی
نقاشی کشیدن
نقاشی با انگشت
بازی ها
سفر خیالی
بازی خیا لی
حیوانات کوچک
رنگ کردن و کلاژ
عروسک های خیمه شب بازی/بازی های نرم
سینی شن
نماد ها/ اشکال
صفحات کار
جدول 2-3 تناسب وسایل و سرگرمی ها ، با موقعیت های مختلف
موقعیت
وسایل مشاوره انفرادی مشاوره خانوادگی کار گروهی
کتاب ها/قصه ها مناسب ترین حداقل تناسب
گل
ساختمان سازی مناسب
نقاشی کشیدن
نقاشی با انگشت
8 اصل پایه در درمان غیر مستقیم
1-ایجاد رابطه گرم وصمیمی با کودک
2-پذیرش کامل
3-ایجاد آزادی عمل در کودک( در ابراز احساسات خود آزاد باشد.
4-شناخت و انعکاس احساسات کودک
5-احترام گذاشتن به کودک
6-جهت ندادن به رفتار کودک
7-شتاب نکردن در درمان
8-توجه درمانگر به محدودیت های کودک
20- نظریه ویر جینیا اکسلاین:او یک نظریه پرداز پدیدار شناختی است ( 1947)پس از راجرز ، درمان غیر مستقیم را در مورد کودکان به کار بست . یکی از موفقیت های او درمان پس بچه ای به نام دیبز است. که شرح کامل آن در کتابی به نام دیبز در جستجوی خویشتن به چاپ رسیده است . دیبز به تشخیص روانشناسان و پزشکان اطفال پسر بچه ای آشفته و غیر عادی است .
او توانایی حرف زدن نداشت ، گاهی بدون توجه به همکلاسی ها و معلم ، مات و بدون حرکت می نشست . با چها ردست و پا روی کف اتاق راه می رفت . . گاهی نیز جیغ و داهای شدید را ه می انداخت . به همین دلیل معلمان ، روانشناسان و پزشک اطفال مدرسه او رابیمار روانی و یا کودکی دچار عقب افتاذدگی ذهنی یا آسیب مغزی به هنگام تولد تشخیص داده بودند.
خانواده ی دیبز پس از تلاش بسیار برای درمان تصمیم می گیرند به منظور مشاوره به اکسلاین مراجعه کنند .
اکسلاین نخستین فردی بود که بازی درمانی را به صورت مدرن ، در اتاق بازی درمانی انجام می داد.
پس از چند جلسه تشخیص دادکه بیماری دیبز اوتیسم است
او کودکی در خود فرو رفته یا خود گم کرده است( خود فرو رفته : نوعی اختلال رفتاری کودک است که با دوران شیر خوارگی . اوایل دوران کودکی ارتباط دارد ، مشخصه آن بی علاقگی به سایر افراد ، اشکال در رشد زبان ، پر فعالیتی، پرخاشگری، خود تخریبی ، توجه بیش از حد به محرکی نامربوط در محیط برای مدتی بسیار طو لانی است )
در اثر تلاش های درمانگر به مرور خود راپیداکرد و به عنوان یک فرد تیز هوش در مدرسه تیز هوشان ادامه تحصیل داد. کتاب
21- نظریه رفتاردرمانگر ها : یکی از بهترین روش های درمان مسائل کودکان ، رفتار درمانی است . این تکنیک در تقویت رفتار مطلوب و خاموش ساختن رفتار نا مطلوب کاربرد دارد.
بسیاری از مسائلی که به مراکز مشاوره ارجاع داده می شود مربوط به ناتوانی والدین در ایجاد رابطه با کودک است .
رفتار درمانگران کمک می کنند که والدین و کودک بتوانند رفتار صحیح را بیاموزند
(6)معمو لاً این کا ر در اتاق بازی درمانی انجام می شود
به این ترتیب که والدین نخست به صورت تماشا گر ، روند رفتار میان کودک و درمانگر را تماشا می کنند ، کم کم به شرکت در بازی می پردازند و در نهایت درمانگر تماشا گر می شود . پس از هر جلسه ، درمانگر با والدین مشاوره ای انجام می دهد که شامل دو
قسمت است
الف- بحث پیرامون فعالیت در اتاق باری
ب- بحث پیامون فعالیت های داخل خانه یا مدرسه
22- نظریه آدلر( 1937-1870) : به عقیده آدلر از طریق بازی ، می توان اطلاعات مفیدی را در رابطه با وضعیت فعلی و آینده او به دست آورد . و زندگی آینده کودک را تا حدودی پیش بینی کرد .
آدلر به شیوه زندگی اهمیت می داد. معتقد بود ، می توان با مشاهده رفتار کلامی و غیر کلامی شیوه زندگی او را کشف کرد .
اطلاعاتی که از مشاهده کودک هنگام بازی به دست می آید ، می تواند به منظور راهنمایی در نحستین سال های زندگی او مورد استفاده قرار گیرد.
مثال : علاقه کودک به سرباز های اسباب بازی ، ممکن است مقدمه ای برای یک زندگی نظامی یا مدیریت فروشگا هی بزرگ در آینده باشد.
براساس فرضیه آدلر ، ویژگی های رفتاری کودک در بازی کاملاً مشخص است ( بسیاری از فرضیه های موجود در مورد کودک از طریق مشاهده وی در بازی قابل تایید است )
به طور مثال : کودکی که نیاز به جلب توجه دیگران دارد ، نقش ستارگان سینما و یا خوانندگان معروف را بازی می کند
کودکی که به دنبال قدرت است نقش فرماندهی یک ارتش بزرگ یا مدیر یک مدرسه را بازی می کند .
یک کودک انتقام جو ممکن است عروسک های خود را کتک بزند. یا اسباب بازی های خود را بشکند
کودک گوشه گیر کمتر به بازی می پردازد.
آدلر در نظریات خود به علاقه اجتماعی نیز اهمبت داده است
علاقه اجتماعی عبارت است از تعا مل فرد با اجتماع. اگر علاقه اجتماعی در کودک رشد نکرده باشد در تعاملات اجتماعی مشکل خواهد داشت.
بازی های اجتماعی معمولاً مقرراتی دارد که هر عضو گروه باید آن را رعایت کند .
تکنیک بازی از نظر آدلر: بازی با عروسک خیمه شب بازی : اولین مر حله در مشاوره آدلر ایجاد ارتباط با کودک است . عروسک ها در واقع مکا لمه بین کودک و مشاور را آسانتر می کند.
2 – خانه عروسکی و خانواده عروسکی : می تواند در مورد کودکان وابسته موثر باشد. برای شناسایی کودکان سطه جو ، کناره گیر و...
23- نظریه مری شریدان : بازی خود جوش ( خود برانگیخته)
در بازی خودجوش ، کودکان خود نوع ، مدت بازی و زمان توقف آن را مشخص می کنند. بزرگتر ها ، در اختیار دادن واجازه دادن به آن ها نقش مهمی دارند. این مسئله بسیار مهم است که درمانگران مبتدی باید به ارزش بازی خود جوش آگاه باشند ، تا بتوانند نقش تسهیل کننده ای دقیق را ایفاء کنند . و امکانات مناسبی در اختیار آنان قرار دهند . باید به خاطر داشته باشیم که هر
کودک فردی است با نیاز های خاص خود که در طی مراحل پیشرفت تغییر می کند .
شرایط بازی : فضا و محیط بازی(فضا ی مناسب ، کافی و امن) ، وسایل بازی( باسن کودک و مراحل پیشر فت او تناسب داشته باشد. برای مثال : کودکی که به علت نا توانی جسمی دارای محدودیت در حرکت است ،باید از ابزار هایی که به آسانی قابل جابه جایی هستند استفاده شود . – باید از نکات ایمنی در باره کلیه ابزار ها ی بازی کا ملاً مطمئن بود . ) ، مدت بازی : ( وقت کافی )، همبازی ها
(7)نکات مهم در بازی خود جوش : 1- پذیرش مسئولیت مراحل گوناگون بازی و رعایت دقیق مسائل ایمنی
2- کمتر به نتیجه بازی بیندیشند اجازه داده شود تا از مراحل گونا گون بازی کودکان لذت ببرند . در واقع هدف انجام دادن بازی خود جوش است نه پرداختن به نتیجه آن .
3- درمانگر بداند چه زمانی باید در بازی کودکان دخالت کند . در مورد کار های نا مناسب آن ها نظر بدهد یا کار هایشان را متوقف کند.
4- نظارت غیر مستقیم و مداوم عا ملی مهم است.
*انواع بازی از نظر مری شریدان :
1-بازی فعال : برای رشد فیزیکی بدن بسیار مهم و ضروری است کودک به تمرین مهارت هایی مانند ( نشستن، خزیدن، ایستادن، دویدن، بالا رفتن، پریدن ، پرتاب کردن ، لگد زدن و گرفتن اشیاء می پردازد. ) پر جنب و جوش و فعال بوده و مستلزم استفاده از سر ، تنه ، پا و دست است . که برای به دست آوردن قدرت، چا لاکی و ایجاد هما هنگی در حرکات می شود. پس از این که کودگان توانایی کنترل سر، دست و پا ها ها را به دست آورند بازی فعال آغاز می شود
2- بازی مهارتی و اکتشافی:معمولاً بعد از سه سالگی
برای رشد محسوس کودک در خوب حرکت کردن، هما هنگی میان حرکات دست و چشم و مانند آن ضروری است .
این بازی کودک را وادار می کند تا در پیرامون خود جستجو کرده و از طریق حواس( بینایی، شنوایی، بویایی، لامسه و چشایی) ویژگی های محیط خودرا کشف کند .
3- بازی تقلیدی: در رشد اجتماعی و درک کودک خیلی مهم است . زیرا نیاز به مشاهده دقیق ، تکرار و گزینش می باشد.
بازتاب فعالیت هایی است که کودک میبیند، می شنود و در اطراف او به وقوع می پیوندد.
4- بازی های سازنده: مجموعه ای از حرکات مفید و ظریف حسی و درک پیوسته( ذهنی سازی) و سمبولیک مانند ( سازی)
5- ایفای نقش : یادگیری ، تقلید و ابداع موقعیت های خیالی ، در واقع فرصتی است برای به عمل در آوردن دید گاه ها و مهارت
*طبقه بند ی انواع بازی از نظر لیندر، فین وندنبرگ بر حسب فعالیت ها :به استفاده از بازی به عنوان وسیله ای برای ارزیابی رشد و تحول کودکان کم سن علاقمند بود
1-بازی اکتشافی یا حسی،حرکتی:شامل فعالیت هایی است که تنها برای کسب لذت ازتحریک حس های جسمانی حا صل می شود
اعمال حرکتی تکراری مانند کوبیدن یک قاشق به میز ، یا پر و خالی کردن یک ظرف ماسه بازی اکتشافی هستند .
2- بازی ارتباطی: نزدیک کردن گوشی تلفن اسباب بازی به گوش و.....
3- بازی سازنده : بازی با مکعب ها
4- بازی نمایشی : ماشین سواری
5- بازی همراه با قاعده : قایم موشک بازی
6- بازی جنگی: فعالیت بسیار شدید بدنی و ایجاد سر و صدا( اغلب اجتماعی و گروهی ) کشتی گرفتن
ها که به نوع استفاده از تخیلات و خلاقیت ها بستگی دارد.
6- بازی های با قاعده : از 4 سالگی
سبب ایجاد درک نسبت به تقسیم کردن سهیم شدن رعایت نوبت بی طرفی و رفتار منصفانه و ثبت صحیح نتایج می شود .
* انواع بازی از نظز قاسم قا ضی :
بازی های تقلیدی:
- بازی های نمایشی ( مهمترین نوع بازی های درمانی) در ان احساسات ، نیاز ها و عواطف کودکان انکان بروز مییابد.
- عروسک بازی
(8)2- بازی های نشانه ای ( سمبولیک ) تکه چوبی را پیدا کرده ان راقایق می نامد.
3- بازی های تخیلی : مثلاً تصور جریان آّب باریک به رو دخانه ای بزرگ – حرکت کودک مانند یک اتومبیل
- مکعب سازی
- نقاشی انگشتی
24-نظر اسلام : پیا مبر اسلام (ص) 7 سال نخست زندگی را سال های بازی نامیده است . بازی به ،روان ، شخصیت و عواطف و روابط اجتماعی کودک شکل می دهد. و در رشد او نقش یسیار سازنده ای دارد.
پیا مبر اسلام (ص) در مورد بازی کودکان فرمودند : چه خوب است که فرزندانتان در خردسالی بازیگوش و پر تلاطم باشند.
مع ذلک هیچ یک از نظریه ها تضادی در استفاده از بازی به عنوان یک روش درمانی ندارند. اگر چه افراد مختلف ممکن است در باره علت بازی کودکان اختلاف نظر داشته باشند . ولی با این نکته موافقند که بازی ، از مولفه های ضروری زندگی کودکان است .چرا که آن ها به هنگام بازی معمولاً در طبیعی ترین و راحت ترین و ضعیت هستند . و به همان راحتی که بزرگسا لان احساساتشان را از طریق گفتار ابراز می کنند .کودکان همین کار را با بازی انجام می دهند.
*ویژگی های بازی درمانگران:
برای اینکه درمانگر در بازی درمانی موفق باشد باید از ویژگی های زیر که لازمه شخصیت هردرمانگردر بازی درمانی است برخوردار باشد.
1- قابل اعتماد بودن:
در ایجاد ارتباط سالم انسانی ضروری است از عواطف + و سازنده است
نقطه مقابل اعتماد بی اعتمادی است. همان احساس آزاد نبودن و ناتوانی در مقابل شخصی دیگر.
رابطه ای که در حین بازی میان کودک و درمانگر به وجود می آید سبب اعتماد و یا عدم اعتمادگودک نسبت به درمانگر می شود.ضمن بازی می توان از گفتار های کودک به وجود این حس اعتماد پی برد.
2-پذیرا بودن:
پذیرش اعمال،احساسات و ویژگی های شخصیتی و ادراکی کودک از سوی درمانگر، همان گونه که از سوی کودک ابراز می شود.
درمانگر باید از هر گونه انتقاد، سرزنش ،تحقیر،تنبیه لفظی پرهیز کند. یعنی توجه + و بدون قید و شرط طبق نظر کارل راجرز
2-احترام به کودک:
باید کودک احساس کند که، قابل احترام بوده و افکارش مورد توجه درمانگر ی مهربان قرار گرفته است
* درروند درمان هر سه تکنیک کاملاً با یکدیگر در ارتباط هستند .
- اعتماد به عنوان موثرترین تکنیک سبب می شود که کودک به استعدادها و توانایی های خود پی ببرد و تشخیص دهد که چه چیز برایش مناسب و چه چیز برایش زیان آور است .
- تکنیک پذیرش موجب می شود تا کودک افکار و احساسات و نظرات خود را همانگونه که هست بیان کند.
- تکنیک احترام سبب می شود که او باورکند که وجودش برای درمانگر دارای ارزش و اهمیتی خاص است.
*بازی درمانگران:
مددگاران اجتماعی متخصص :به استفاده از شیوه های متمرکز ارزیابی و بازی درمانی گرایش دارند ، در مراکز دارای کودکان زیر 5 سال ، همراه با همکاران دیگر از جمله پرستاران و معلمین ممکن است برای کودکان و خانواده هایشان بازی درمانی غیر رسمی و در عین حال سازمان یافته فراهم کنند.
کارکنان شبانه روزی ، ممکن است بازی را به عنوان بخشی از موقعیت درمانی در نظر بگیرند.
استفاده از بازی درمانی در کلینک های مشاوره کودک ، از رسوم دیرین است
امروزه به نظر می رسد از شیوه های رفتاری در کار با کودکان ودر مشاوره با کودک متداول تر شده است
بازی درمانی در واحد های روانپزشکی کودک بیشتر توسط کار درمانگران ارائه می شود . برای کودکان دارای مشکلات رفتاری و اختلالات کار کردی نظیر اوتیسم ، اختلال ارتباط یا آسیب حسی- حرکتی .
در زمینه آموزش و پرورش ، بازی درمانی بیشتر احتمال دارد که توسط معلمین متخصص در کلاس ها و واحد هایی برای کودکان ناسازگار عرضه شود.
برخی از گفتار درمانگران ممکن است در کمک به کودکان دارای تاخیر در رشد و کودکان دارای نا توانیهای و مشکلات یادگیری از بازی درمانی استفاده کنند.
مربیان و پرستاران مهد ممکن است در مدارس و کلاس ها ی مهد از بازی درمانی استفاده کنند .
(3)روانپزشکان وروان شناسان گا هی در کار با کودکان بیمار،ناتوان ودارای تاخیررشدی وخانواده ها ازشیوه بازی استفاده می کنند.
*دیدگاه های مطرح شده درمورد بازی :
1-دیدگاه انرژی اضافی( اسپنسر و شیلر) ، با تقلید از اطرافیان
طبق این نظریه بازی صرفاً برای تخلیه انرژی است و هدفی را دنبال نمی کند.
- همچنین اسپنسر معتقد است بازی برای تقلید از اطرافیان کودک به ویژه والدین است .مانند بازی با ظروف آشپزخانه ، عروسک بازی است.
*انتقاد : در بازی جورچین کورک نیاز به صرف انرژی زیادی ندارد. -حتی هنگام بیماری نیز از بازی لذت می برد.
2-نظریه پیش تمرین( کارل گروس):وی معقد است بازی یک سلسله پیش تمرین است ، هدف آن ساختن رفتار هایی است که کودک در آینده خود به انجام آن ها می پردازد.
مثل: عروسک بازی دختر بچه ها برای تمرین مادر شدن در آینده
*انتقاد: سرسره بازی هیچ هدفی را دنبال نمی کند.
3-دیدگاه استراحت و رفع خستگی( لازاروس) : بازی به منظور استراحت کردن و رفع خستگی است *انتقاد: کودکانی که صبح از خواب بیدار می شوند وچشم باز می کنند به دنبال بازی می روند چه؟
4-نظریه تکرار فعالیت های اجدادی( استانلی هال): معتقد است کودک به بازی می پردازد تا محتوی و صحنه هایی را که اجدادشان ایجاد کرده بودند تجدید کنند. ، یعنی کودکان ویژگی بازی را به ارث می برند.
*انتقاد: امروزه کودکان به جای تیر و کمان و بازی به روش سرخ پوستان زمان استانلی های با موشک ، اتومبیل ، هواپیمای کوکی یا مجهز به وسیله کنترل از راه دور و انواع وسایل کا مپیوتری بازی می کنند. و این ثابت می کند که بازی کودکان برای تجدید رفتار اجدادی نیست.
5-نظریه فردریچ فروبل( 1852-1782)کار خود را از مهد کودک شروع کرد . معقد است بچه ها ضمن بازی یاد می گیرند و یادگیری هنگامی نتیجه بخش است که کودک به بازی های خیالی که او را وادار به فکر کردن می کند می پردازد.
از نظر فروبل با ارزش ترین فعالیت ها، فعا لیت های خارج ازخانه و بازی های سازنده مثل: هنر، صنایع دستی، موسیقی و کتاب هستند.
6-نظریه ماریا مونته سوری( 1952-1870): وی پزشک بود . و با کودکانی که دریادگیری ناتوان بودند کار می کرد. وی معتقد بود که کودکان یادگیرنده فعال هستند وچنا نچه مجموعه ای از فعالیت های بنیادی را انجام ندهند نمی توانند خلاق شوند .
7- نظریه سوزان ایساکس( 1948-1885): تحت تاثیر فروبل قرار داشت.
او بازی را روشی برای بیان احساس می دانست . و همچنین معتقد بود که بیشترین یادگیری از سن 7 سالگی آغاز می شود .
8- نظریه لیو ویگوتسکی( 1934-1896): معتقد بود که کودک از بازی کردن لذت می برد . زیرا در بازی دست به فعالیت هایی می زند که در واقعیت برایش امکان پذیر نیست مانند به پرواز در آوردن هواپیما
9- نظریه دی. وی وینی کوت( 1974-1896): معتقد بود بازی در رشد عاطفی و اجتماعی کودک نقشی مهم ایفا می کند و با یادگیری رابطه ای بسیار نزدیک دارد . مانند خرس پشما لو که برای کودک تسلی بخش هستند .
10- نظریه جرومی برونر ( 19159 ): یادگیری ازطریق بازی ( یادگیری در عمل)
(4)معتقد است فعالیت های فیزیکی (بدنی) برای رشد ذهنی بچه ها ضروری است و زمینه مناسبی برای فکر کردن کودکان ایجاد می کند .او اعتقاد داشت بازی می تواند فرصت کافی برای کسب چنین تجاربی را فراهم سازد.
11- نظریه اریک اریکسون(1979-1902):اریکسون نظریه فروید درباره شخصیت و ذهن را کامل کرد . او به ارتباط میان بازی تخیلی و بازی عاطفی نیز علاقمند بود. در واقع کا ر او مقایسه بازی بزرگتر ها با بازی کودکان بود.
12- نظریه کریست آتی (قرن بیستم): وی نظزیه طرح وبرنامه ریزی آموزشی در بازی را مطرح کرده است.
13- نظریه ژان ژاک روسو: روسو بر اهمیت بازی در در کودک تاکید داشت. و ی معتقد بود باید به کودک احترام گذاشت
معلم درهمبازی شدن با کودکان باید خود نیز کودکانه رفتار کند تا بتواند ارتباط مناسبی با آن ها برقرار سازد.
چون سر و کارت با کودکی فتاد، باید زبان کودکی گشاد.
14- نظریه زیگموند فروید (1939-1859) : فروید بر خلاف روسو، معقد بود برای درک کودک نیازی به کودکانه رفتار کردن نیست . بلکه راهی بایستی پیدا کرد تا کودک را به دوران بزرگسالی رساند.
فروید به کودک کاوی یا تحلیل روانی کودک اعتقاد داشت.
*انتقاد :کودک به ندرت می تواند زندگی گذشته و مراحل رشد خود را به طور مستقیم بیان کند و غالباً علاقه ای به این کار نشان نمی دهد . در واقع نمی توان روش روانکاوی بزرگسالان را در مورد کودکان نیز به کار بست.
فروید به اصل لذت بردن اعتقاد داشت و معتقد بود بازی برای کودکان لذت بخش است و نیاز کودگان را ارضا ء می کند
همچنین وی معتقد بود که بازی فعالیتی است برای تخلیه روانی( کاتارسیس) و گودک ضمن بازی خود را با شرایط دشوار مواجه می سازد. تخلیه روانی
15- نظریه آنا فروید: گرچه نظریه آنا فروید و زیگموند فروید در مورد بازی تا حدودی به هم شبیه هستند . امّا در تکنیک ها تا اندازه زیادی با هم تفاوت دارند . آنا فروید به ناخود آگاه اهمیت می دهد. و بر احساس همدلی تاکید دارد. علاوه بر آن به نقاشی و رنگ آمیزی کودکان در حین بازی نیز توجه بسیار دارد.
پس از آنا فروید، ملانی کلین هم با تاکید بر ناخود آگاه ، معتقد بود باید فعالیت خود به خودی را جایگزین تداعی آزاد گرد . بر اساس نظریه ملانی کلین برخورد های احساسی و نگرانی کودک در بازی او آشکار می شود .
16- نظریه اتو رانگ : به درمان ارتباطی معروف است ، به رابطه ی عاطفی کودک و درمانگر می پردازد.
اتورانگ بیشتر به وضعیّت فعلی کودک توجه داشت تا به گذشته او
علاوه براو سه روانشناس دیگر به نام های لوئی، سولومون وکن هم بر زمان حال تاکید داشتند. ومعتقد به بازی درمانی فعال(رابطه پویا میان درمانگر و کودک) بودند. بر خلاف آنا فرید و ملانی کلین چندان بر احساس همدلی تاکید نمی کردند.
دربازی درمانی فعال تعداد ی اسباب بازی به کودک داده می شود ودرمانگر نیزجهت تشویق کودک، خودش وارد بازی می شود .
17- نظریه فردریک سو لومون پرز( 1970-1893) : بازی های کودکانه به سه گروه تقسیم می کند. 3گروه بازی : 1-منظم ، بازی هایی که دارای قواعد معین هستند ( شطرنج) 2-نا منظم: بازی هایی که دارای قواعد معین نیستندو بیشتر جنبه تمرینی دارند (خاله بازی-ماشین بازی) 3-مهارتی: مهارت ساختن در آن ها مطرح است و میزان خلاقیت کودک را نشان می دهد. (برج سازی – مکعب سازی)
(5)18- نظریه ژان پیاژه(1980-1896): معتقد بود بازی راهی است برای دسترسی به جهان بیرون و لمس آن به گونه ای که با وضع کنونی فرد مطابقت داشته باشد. وی معتقد بود بازی در رشد کودک نقش اساسی دارد.
کار او بیشتر در باره چگونگی رشد ذهنی بود و در این زمینه چهار مرحله زیر را بیان کرد. یادگیری ازطریق بازی ( یادگیری در عمل)- 4 مرحله ی رشد( 1-مرحله حسی-حرکتی، تولد تا 18 ماهگی 2- مرحله ی سمبلیک (18ماهگی تا 7 سالگی)3-مرحله ی ملموس و گسترش یافته ( 7 تا 12 سالگی)4- مرحله ی بازی های با قاعده ( 12 تا بزرگسالی) به جنبه شناختی بازی توجه دارد.
19- نظریه راجرز(1987-1902): معتقد به مراجع محوری یا درمان غیر مستقیم بود اعتقاد به فراهم کردن شرایط دارد زیرا معتقد است مراجع خود توانایی حل مسئله را دارد. در انتخاب نوع بازی آزادباشد.
بازی فعالیتی طبیعی‘ لذت بخش‘ شگفت انگیز و پررمز ورازاست . بازی هدفدارو منطقی می تواند روابطی صمیمی‘ گرم وعمیق با کودکان برقرار سازد. و در جهت رشد و تربیت آنان گام بردارد. گام هایی که از دریچه لطافت بازی شروع شده و به دنیای خیال ‘ رویاها ‘ ابعاد احساسی ‘ عاطفی و شناختی کودکان خاتمه می یابد.
به همین دلیل پرداختن به بازی ‘منجر به بررسی نزدیک ترین زاویه شخصیت کودک می گردد. کودک در بازی‘ نیازهای حسی-حرکتی خویش را برآورده می سازد و انرژی غنی شده در درون خویش را بگونه منطقی تخلیه می نماید. که این عمل نه تنها آرامش روحی اورا افزایش می دهد. بلکه باعث پویایی رفتارش می شود.حال درصورتی که این انرژی امکان بروزنیابد احتمالاً به اضطراب‘ افسردگی و پر تحرکی تبدیل می گردد.
او برای زنده ماندن باید اضطرابی که را که درگیرآن است را بیرون براند که این کار با عصبانیت ‘ فریاد کشیدن ‘ اشک ریختن‘ شکستن اشیاء‘ لجبازی‘ بی صبری‘ بی فرصتی انجام می دهد.و بتدریج که فشار های حاصله افزایش می یابد. فراتر ازظرفیت و تحمل کودک می گردد. و به گونه های بحرانی نمایان می شود.
در این هنگام باید با بهره گیری از ابزارهای تربیتی و روانشناختی درجهت شناخت کارکرد های منفی و ناسالم عاطفی‘ احساسی ‘ رفتاری و شناختی کودکان گام برداشت .
بدین منظور بازی یکی از ابزار های سودمند و موثری است که متخصصین بالینی را یاری می دهد تا در فضایی باز وآزاد همراه با آرامش روانی به یک سری اطلاعات بالینی دست یابند. و بعد از تشخیص ‘ طرح مناسبی را به منظوردرمان ازطریق بازی تهیه و در جلسات درمانی اجرا نماید.
به همین دلیل حقیر‘ برای آشنایی بیشتر‘ همکاران ارجمند( مشاورو مددکاری و گروه محترم توانبخشی) با این نظریات‘ دیدگاه ها ‘رویکردها ی بازی درمانی ‘ انواع بازی ها و .... با توجه به زمان بسیار محدود(20 ساعت) دوره بازی درمانی به اختصار به نگارش این اثر پرداختم .
امید است که این نگارش کوچک علمی به عنوان محرک و مشوق برای مطالعه و تحقیق بیشتر‘ جهت همکاران عزیزدر رشد وبالندگی‘ سلامت و بهینه سازی رفتاری و پیشگیری از بروز مشکلات و اختلالات روحی و روانی ‘ عاطفی و شناختی کودکان و دانش آموزان با نیاز های ویژه به کار گرفته شود .
در پایان ‘ از صبر و حوصله و شرکت منظم همکاران معزّز در طول دوره بی نهایت سپاسگزارم و آرزوی توفیق‘ صحت و سلامتی همگان را از خداوند سبحان مسئلت می نمایم ./ والسلام
(الف)
نمی توان به کودک آموخت که از خود مراقبت کندمگر اینکه او را آزاد گذاشت تا در مراقبت از خود بکوشد، امکان اشتباه وجود دارد اما آگاهی اواز درون همین اشتباهات بیرون می آید.
تعاریف و دیدگاه های مختلف در بازی درمانی:
*تعاریف:
1-بازی مجموعه فعالیت هایی است که کودک ضمن آن افکار واحساسات خود را به دلخواه بیان کرده و احساس امنیت و ارزشمند بودن می کند. (قاسم قاضی روانشناس و استاد دانشگاه)
2-از نظر ویرجینیا اکسلاین روانشناس کودک
1- بازی درمانی وسیله ای برای تشخیص مشکلات کودک است.(مشاور در ضمن بازی با مشاهده رفتار کودگ به نگرانی های وی پی میبرد و در سدد رفع مشکلش بر می آید.)
2-بازی وسیله مناسبی است برای ایجاد رابطه ای حسنه میان کودک و مشاور
3- بازی مناسب ترین روش یادگیری برای کودک است و سبب یادگیری مهارت های جدید می گردد.
3-کودکان خردسال نمی توانند افکار و عقاید خود را براحتی با کلام بیان کنند معمولاً از طریق بازی که فعالیت لذت بخش و خوشایند و مفرحی است و برای رشد همه جانبه کودک ضروری است .خود را ابراز می کنند . لذا بازی ذرمانی یک را ه مطمئن شناخت است .( قزوینی نژاد حمیرا استاد دانشگاه)
4- راسل میگوید: علاقه به بازی بارزترین علامت ممیزه بچه هاست خواه بچه حیوان باشد و خواه بچه انسان ، ولی بچه انسان با شعف و شوق بی پایان همراه است.
5- پیاژه معتقد است: برای آنکه بتوان فعالیتی را بازی نامید ، بایستی دارای شرایط زیر باشد.
1-دارای هدف نباشد.
2- اختیاری باشد.
لذت بخش باشد.
سازماندهی نداشته باشد
از هر گونه کشاکش و پرخاشگریآزاد باشد.
6-فروید معتقد است .، کودک راباید از نظر جسمی و عاطفی و ذهنی پرورش دادو یکی از وسائلی که در پرورش سه قوه موثر است بازی می باشد.
7-فروبل را پیغمبر بازی می نامند. وی معتقد بود که بازی یکی از مواردی است که کودک می تواند یاد بگیرد ، کشف کندو کنجگاویش را ارضاء کند و ی اقدامبه تهیه وسایل بازی متعددی برای کودکان نمود.
*اهمیّت بازی :
بازی 1 روش طبیعی یادگیری است.
-کودک از راه بازی تجربه وآزمایش می کند. ونتیجه می گیرد.
-بازی در کودگ قدرت ابداع، ابتکار، و تمرکز را می پروراند. او را درکشف رابطه میان اشیاء و آن چه پیرامون اوست یاری می دهد.
- در بازی های 1 نفره با اشیاء ، رنگ ها ، و صداها آشنا می شود.
- بازی جورچین: رابطه جزئی و کلی
- بازی با شن: با شگل گیری مواد آشنا می شود.
- در آب بازی: اجسام شناور و غیر شناور را کشف می کند.
(1)در بازی های گروهی: مقرارات و معیار های اجتماعی مانند ،حس همکاری، رعایت نوبت و.... را می آموزد.
- کودک از طریق بازی احساسات خود را بیان می کند. - استعدادهایش شکوفا می شود .- ترس هایش ظا هر می شود .و برای زندگی آینده خود برنامه ریزی می کند.
-بازی سبب رشد شخصیت کودک می شود.
- از طریق بازی می توان به نکات+ و- شخصیت کودک و همچنین مشکلات آنان پی برد. و سپس در جهت درمان و اصلاح مشکلات رفتاری آنها اقدام گرد.
- بازی وسیله ای برای آشنا شدن با خصوصیات کودک است . لذا باید با سن و ویژگی های هما هنگی داشته و چنبه بد آموزی نداشته باشد.
- نوع اسباب بازی بر رشد کودک تاثیر بسزایی دارد
و در صورت نا مناسب بودن ، علاوه بر این که به رشد کودک کمک نمی کند .بلکه سبب بروز مشکلاتی نیز می شود.
بازی موجب رشد و تکامل علائق کودک و تمایل آن به بازی می شود و توانایی هایی را که در آینده به آنها نیاز دارد در او ایجاد می کند .
- بازی : فعالیتی ذاتی و طبیعی است و اغلب به خاطر خودش انجام می شود تا آن که وسیله ای برای رسیدن به چیز دیگر باشد . یعنی به گونه ای اختیاری و خود انگیخته و حالتی لذت بخش را در بر دارد.
بین بازی و توانائی های کودک رابطه ای وجود دارد. که بسیار با اهمیت است.
-بازی درمانی : یک تعامل کمکی بین کودک و بزرگسال آموزش دیده است که از طریق ارتباط نمادین در بازی ، در جست و جوی راه هایی برای کا هش آ شفتگی های هیجانی کودک است به طوری که کودک در طی تعاملات بین فردی با در مانگر ، پذیرش ، تخلیه هیجانی ، کا هش اثرات رنج آور ، جهت دهی مجدد تکانه ها و تجربه هیجانی تصحیح شده را تجربه می گند. ( دکتر الهه محمد اسماعیل)
بازی درمانی ، رویکرد فعالی است که می توان آن را به طور انفرادی یا گروهی به کار برد.
* اصول بازی درمانی:
1- برقراری رابطه ای حسنه میان کودک و مشاور و مورد پذیرش قرار گرفتن ک
2-دادن آزادی عمل به کودک ( درصورت تمایل در بازی شرکت کند. )
3-فضا و مکان بازی مناسب و آرام باشد.
4-کودک تشویق به فعالیت شود و به خاطر اشتبا هاتش مورد سرزنش قرار نگیرد.
5-قوانین بازی ساده و قابل درک باشد.و محدودیت ها به حداقل کاهش یابد.
6-به گفتار و احساسات کودک کاملاً توجه شود.
7-مدت و زمان بازی متناسب با سن کودک باشد.
* روش های بازی درمانی :
1- روش مستقیم:
مسئولیت اداره جلسه تا حد زیادی به خود کودک محول می شود.تشویق به بازی،تفسیر به موقع اعمال و حرکات کودک،کمک به تغییر رفتار
2- روش غیر مستقیم :
مشاور تا حد زیادی مسئولیت اداره جلسه و هدایت فعالیت ها رابه عهده می گیرد –ازکودک می خواهد تا از طریق بازی با وسایل مشکلاتش رابیان کند.-پس از شناخت مشکل ، راه حل هایی مناسب ارائه می دهد.
3- روش انتخابی :
(2)- پس از آنکه کودک بازی را شروع کرد- مشاور به دقت اعمال و رفتار کودک را تحت نظر قرار می گیرد.-در برخی موارد به بازی کودک جهت می دهد. پس از تفسیر و نتیجه گیری عملکرد های کودک، راه حل هایی مناسب برای مشکلات او ارائه می دهد.
-در کلیه روش های بازی درمانی، قوانین و محدودیت ها ی بازی، باید درآغاز جلسه بیان شود .
مثلاً اسباب بازی نباید از اتاق بیرون برده شود . لازم است کودک از زمان پایان بازی نیز آگاه باشد.